3. ÖĞRENME ALANI: ETKİN BİR VATANDAŞIM

SBAB5. Sosyal Katılım Becerisi (SBAB5.3. Fikir Üretme) (İHVD.4.3.4.)

KB1. Belirleme (İHVD.4.3.2., İHVD.4.3.3.), KB2.14. Yorumlama (İHVD.4.3.1.)

E1.1. Merak, E2.2. Sorumluluk, E3.3. Yaratıcılık, E3.5. Açık Fikirlilik, E3.6. Analitik Düşünme, E3.9. Şüphe Duyma, E3.11. Özgün Düşünme

SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği, SDB2.3. Sosyal Farkındalık, SDB3.3. Sorumlu Karar Verme

D2. Aile Bütünlüğü, D3. Çalışkanlık, D5. Duyarlılık, D8. Mahremiyet, D9. Merhamet, D11. Özgürlük, D16. Sorumluluk, D17. Tasarruf, D18. Temizlik, D19. Vatanseverlik, D20. Yardımseverlik

OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık, OB5. Kültür Okuryazarlığı, OB6. Vatandaşlık Okuryazarlığı

İHVD.4.3.1. Vatandaş olmanın getirdiği hak ve özgürlükleri yorumlayabilme
a) Vatandaş olmanın getirdiği hak ve özgürlükleri örnekler üzerinden inceler.
b) Vatandaş olmanın getirdiği hak ve özgürlükleri sözlü, yazılı, görsel vb. şekillerde ifade eder.
c) Vatandaş olmanın getirdiği hak ve özgürlükleri kendi hayatından örnekler kullanarak yeniden açıklar.
İHVD.4.3.2. Etkin vatandaş olmanın gerektirdiği sorumlulukları belirleyebilme
İHVD.4.3.3. Dijital vatandaşlığın gerektirdiği özellikleri belirleyebilme
İHVD.4.3.4. Etkin bir vatandaş olarak toplumsal yardımlaşma faaliyetleri ile ilgili fikir üretebilme
a) Toplumsal yardımlaşma faaliyetlerinin önemini fark eder.
b) Toplumsal yardımlaşma faaliyetlerine ilişkin örnekleri inceler.
c) Toplumsal yardımlaşma faaliyetleriyle ilgili fikir üretir.

Vatandaş Olarak Hak ve Özgürlüklerimiz
Etkin Vatandaş Olmak
Dijital Vatandaş Olmak
Etkin Bir Vatandaş Olarak Yardımlaşma

anayasa, dijital vatandaşlık, etkin vatandaş, özgürlük, vatandaş, vergi 

Bu öğrenme alanında yer alan öğrenme çıktıları kontrol listesi, performans görevi, bütüncül dereceli puanlama anahtarı, çalışma yaprağı ile değerlendirilebilir. 

Öğrencilerin hak ve özgürlük kavramları ile ilgili temel düzeyde bilgi sahibi olduğu kabul edilmektedir.

Temel hak ve özgürlükler ile ilgili örnekler vermeleri istenir.

Vatandaş olmanın getirdiği hak ve özgürlükler ile ilgili gazete haberleri, karikatürler gibi yazılı, görsel veya dijital kaynaklar öğrencilere gösterilerek bu kaynakları yorumlamaları istenir.
“Okuldaki görev ve sorumluluklarımız nelerdir?”, “Başka sorumluluklarımız neler olabilir?” sorularıyla sınıf tartışması başlatılır.
Öğretmen tarafından sosyal etkileşime örnek olabilecek görseller sunularak üzerine konuşulur. Başka hangi alanlarda insanlarla etkileşimde bulunduğumuz kısaca tartışılarak çevrim içi ortamlardaki etkileşim konusuna geçiş yapılır.
“Arkadaşlarınızla yardımlaştığınızda neler hissedersiniz?’’ sorusu sorulur.

İHVD.4.3.1.
Birlikte yaşamak için bir vatana ihtiyacımız olduğu belirtildikten sonra “vatandaş” kavramı tahtaya yazılır. Öğrencilere vatandaş denildiğinde akıllarına neler geldiği sorularak beyin fırtınası yapmaları istenir (E3.5). Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmanın sağladığı hak ve özgürlükler örnekler üzerinden incelenir (OB6). Bu kapsamda eşitlik ilkesi, haberleşme özgürlüğü, tüketici hakları, dilekçe hakkı, özel hayatın gizliliği ve korunması, seçme ve seçilme hakkı üzerinde durulur. Öğrenciler gruplara ayrılır (SDB2.2). Öğrencilere seviyelerine uygun olarak hakların ihlal edildiği örnek olay ya da durumlar verilir. Verilen durum ya da olayların hangi hakkın ihlal edilmesi ile ilgili olduğunu bulmaları istenir. Bu aşamada pazar yeri tekniğinden faydalanılabilir. “Hakları ihlal edilen bireyler ne yapmalıdır?”, ‘’Sizce bu haklarımız nasıl güvence altına alınmaktadır?’’ sorularıyla bir tartışma başlatılır (E1.1). Verilen cevaplardan yola çıkılarak yasa ve anayasa kavramları üzerine konuşulur. Öğrencilerin anayasa ile kişisel ve toplumsal haklarımızın korunduğu çıkarımını yapması sağlanır (D11.3).
Gruplardan vatandaş̧ olmanın getirdiği hak ve özgürlüklerden birini seçmeleri istenir. Gruplar seçilen hak ve özgürlüklere ilişkin afiş, poster ya da resim çalışması yaparlar (OB4, E3.11). Hazırlanan çalışmalar sınıf panosunda sergilenir. Öğrencilerden panoyu incelemeleri istenir.
Öğrencilerden kendi hayatlarından örneklerden yola çıkarak vatandaşlık hak ve özgürlüklerini yazılı ya da sözlü biçimde açıklamaları istenir (SDB2.1, E3.3). Yapılan çalışmalar, bütüncül dereceli puanlama anahtarıyla öğretmen tarafından değerlendirilebilir.

İHVD.4.3.2.
Öğretmen tarafından suyu israf etmeyen (D17.2), doğal ve tarihî varlıkları koruyan, çevreyi temiz tutan (D5.2, D9.3, D18.2), sorumluluklarını yerine getiren (D3.4) öğrenci görselleri sınıfa gösterilir. Bu görsellerle iyi bir vatandaş olmak arasında nasıl bir ilişki olabileceği üzerine öğrencilerin konuşması sağlanır (OB4). Öğrenciler gruplara ayrılır. Gruplardan kendi içlerinde fikir alışverişinde bulunarak iyi bir vatandaş olmak için başka nelere dikkat edilmesi gerektiğini listelemeleri ve hazırladıkları listeleri paylaşmaları istenir (SDB2.2). Bu aşamada her öğrenciden “İyi bir vatandaşım çünkü…” cümlesinin devamını kendileri için doldurmaları ve pandomim tekniğinden yararlanarak arkadaşlarına anlatmaları istenir (E3.3). İyi bir vatandaşın sahip olması gereken özelliklere vurgu yapıldıktan sonra iyi bir vatandaşın aynı zamanda etkin bir vatandaş olduğu ve sorumlulukları olduğu belirtilir. Vatandaş olmanın kişilere hangi sorumlulukları yüklediği konusunda örnek olaylardan yararlanılır. Vergi verme, oy kullanma gibi vatandaşlık görevlerini içeren basit düzeydeki örnek olaylar üzerinden etkin vatandaş olmanın sorumlulukları hakkında konuşulur (OB6, E2.2, D16.2, D19.1). Örneğin okulda yapılacak bir seçim öncesinde yaşanan oy kullanma heyecanını ya da vergi ödemenin önemini anlatan konuşmaları içeren bir canlandırma yapılır. Canlandırma metni öğretmen tarafından etkinlik öncesinde öğrencilere sunulur. Öğrencilere hazırlık yapmaları için zaman verilir ve öğrencilerden örnek olayları sınıfta canlandırmaları istenir (SDB2.1, SDB2.3). Öğrencilerin canlandırmalarda yer alan karakterlerin davranışları hakkında sınıf arkadaşlarıyla tartışarak etkin bir vatandaşın görev ve sorumluluklarını belirlemeleri sağlanır. Öğrencilerden etkin vatandaşın özellikleri hakkında çıkarımlar yapmaları beklenir (KB3.3, D19.1). Öğrenciler, konuyla ilgili hazırlanan çalışma yaprağı ile öğretmen tarafından değerlendirilebilir.

İHVD.4.3.3.
Öğrencilerden genel ağda hangi uygulamaları kullandıklarını kâğıtlara yazmaları ve kâğıtları buruşturarak öğretmen tarafından getirilen sepete atmaları istenir. Sepetteki kâğıtlar öğretmen tarafından okunarak kullanım alanlarına (eğitim, sağlık vb.) göre sınıflandırılır. Ardından vatandaşlık haklarımızdan birçoğunu bu ve benzeri uygulamalar aracılığı ile de kullanabileceğimize dikkat çekilir (OB6). Dijital uygulamalardan EBA, e-Okul, e-Devlet, e-Nabız ve CİMER uygulamalarına değinilir. Dijital vatandaşlık kavramı tahtaya yazılır. Öğrencilerden yazılı kavramın çağrıştırdıkları ile ilgili beyin fırtınası yapmaları sağlanır. Gelen cevaplar kavramın çevresine yazılır. Öğretmen tarafından dijital vatandaşlık kavramı açıklanır. İyi bir vatandaştan beklenen davranışların dijital ortamlarda da olması gerektiği vurgulanır (OB2). Öğretmen tarafından dijital vatandaşlık kapsamında dikkat edilmesi gereken durumlara yönelik kısa örnek olaylar sunulur. Örnek olaylarda çevrim içi ortamda kendisinin ve ailesinin kimlik bilgileri (D2.1), iletişim bilgileri gibi kişisel verilerin korunması, fotoğraf paylaşılmaması, tanımadığı kişilerle iletişime geçilmemesi, siber zorbalıkla ya da uygunsuz bir içerik ile karşılaştığında aile büyükleri ya da öğretmenlere bilgi verilmesi (D8.4), genel ağda erişilen bilgilerin doğruluğunun kontrol edilmesi, çevrim içi ortamlarda kurulan iletişimlere dikkat edilmesi ve uygun olmayan ifadelerin kullanılmaması, gov ve edu uzantılı sitelerin güvenli siteler olduğuna yönelik içerikler bulunmalıdır (D8.2, E3.9). 5N 1 K soruları aracılığı ile verilen örnek olaylardan yola çıkılarak öğrencilerin dijital vatandaşlığın gerektirdiği özellikleri belirlemeleri sağlanır (SDB3.3). Öğrenciler gruplara ayrılır  (SDB2.2). Performans görevi olarak öğrencilerden “çevrim içi ortamlarda kendime karşı sorumluluklarım”, “çevrim içi ortamlarda başkalarına karşı sorumluluklarım” başlıklarından birini seçmesi ve grupça tartışarak bu sorumlulukları belirlemeleri istenir (E2.2, E3.11). Bu aşamada tereyağı ekmek tekniğinden yararlanılabilir. Belirlenen sorumluluklardan yola çıkarak grupların konu ile ilgili sunum hazırlamaları ve sınıfta paylaşmaları istenir. Hazırlanan sunumlar bütüncül dereceli puanlama anahtarıyla değerlendirilebilir.

İHVD.4.3.4.
Yardımseverlik değerini içeren örnek olaylar sunularak değer analizi yönteminden yararlanılır. Atasözlerinden ya da kültürümüze ait kısa öykülerden yola çıkılarak öğrencilerin yardımlaşmanın önemini fark etmeleri sağlanır (D20.2).
Yardımlaşma ile ilgili; kitap toplayarak bir kütüphaneye bağışta bulunma, afetlerden etkilenen vatandaşlara destek olmak amacıyla düzenlenen yardım faaliyetlerine katılma gibi sınıfta veya okulda gerçekleştirilebilecek faaliyetlere ilişkin örnekler öğrenciler tarafından incelenir. Dünyadaki yardımlaşma faaliyetlerine Türkiye’nin katkılarından örnekler sunularak yardımlaşma kavramı üzerinde öğrencilerin düşünmeleri ve fikir belirtmeleri sağlanır. Türkiye’nin millî gelirine oranla dünyada en çok yardım faaliyeti yürüten ülkelerden biri olduğu, yardıma muhtaç birçok insana ev sahipliği yaptığı örneklerle desteklenerek vurgulanır (OB5, OB6, D20.4).
Öğrenciler gruplara ayrılır (SDB2.2). Sorumluluk ve yardımlaşma değerleri kapsamında her gruptan okulda ya da sınıfta uygulayabilecekleri yardım faaliyetleri belirlemeleri istenir (D16.2, D20.4, E3.3). Belirlenen faaliyetler grup içerisinde tartışılır ve grup genelince uygun bulunan bir yardım faaliyetinin nasıl hayata geçirilebileceği üzerinde durulur. Ortaya konulan fikir önerileri doğrultusunda her grup tarafından yardımlaşma faaliyetine yönelik basit düzeyde taslak bir plan yapılır (E3.6). Hazırlanan planlar sınıfla paylaşılır. Süreç, kontrol listesi ile öğretmen tarafından değerlendirilebilir.

Hak ve özgürlükler ile ilgili bulmaca oluşturmaları istenebilir.
“İyi bir vatandaş olmak için yapılması gerekenler nelerdir?” sorusu üzerine beyin fırtınası yapıldıktan sonra bu konuda bir tiyatro çalışması yapılabilir.
Çevrim içi ortamda yaşanabilecek sorunlar ve bu sorunların çözümleri ile ilgili broşür veya karikatür hazırlamaları istenebilir.
Dede Korkut hikâyelerini araştırmaları ve bu hikâyelerdeki iyilik ve yardımlaşma ile ilgili örnekleri bulmaları istenebilir.
Yürütülecek yardım faaliyetinin tanıtımı için çevrim içi ortamlarda broşür, kısa tanıtım filmleri vb. araçlar tasarlanabilir.

Konuyla ilgili görsellerden oluşan öğrencilerin öğrenme hızına uygun, seviyeye göre düzenlenen çalışma yaprakları kullanılarak hak ve özgürlükler anlatılabilir.
Etkin vatandaş olmanın gerektirdiği özellikler üzerine basit sorular oluşturmaları ve cevaplandırmaları istenebilir.
Çevrim içi ortamda yaşanabilecek sorunlar ve yardım faaliyetleri ile ilgili drama çalışmaları yapılabilir. 

Programa yönelik görüş ve önerileriniz için karekodu akıllı cihazınıza okutunuz.