3. ÜNİTE: DOĞAL SİSTEMLER VE SÜREÇLER

SBAB4. Değişim ve Sürekliliği Algılama, SBAB11. Tablo, Grafik, Şekil ve/veya Diyagram (SBAB11.2. Tablo, Grafik, Şekil ve/veya Diyagram Hazırlama)

KB2.4. Çözümleme, KB2.11. Gözleme Dayalı Tahmin Etme

E3.4. Gerçeği Arama, E3.5. Açık Fikirlilik, E3.7. Sistematik Olma, E3.11. Özgün Düşünme

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB1.2. Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme), SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği, SDB2.3. Sosyal Farkındalık, SDB3.3. Sorumlu Karar Verme

D3. Çalışkanlık, D5. Duyarlılık, D9. Merhamet, D14. Saygı

OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık, OB5. Kültür Okuryazarlığı, OB7. Veri Okuryazarlığı, OB8. Sürdürülebilirlik Okuryazarlığı

COĞ.9.3.1. Hava olaylarının günlük hayata etkisini gözleme dayalı tahmin edebilme
a) Hava olaylarıyla ilgili deneyim, gözlem, veri ve/veya coğrafi temsillere dayalı elde ettiği bilgilerin günlük hayata etkilerini ilişkilendirir.
b) Hava olaylarıyla ilgili deneyim, gözlem, veri ve/veya coğrafi temsillere dayalı elde ettiği bilgilerin günlük hayata etkilerine ilişkin çıkarım yapar.
c) Hava olaylarıyla ilgili deneyim, gözlem, veri ve/veya coğrafi temsillere dayalı elde ettiği bilgilerin günlük hayata etkilerine ilişkin yargıda bulunur.

COĞ.9.3.2. İklim sisteminin bileşen ve değişkenlerini çözümleyebilme
a) İklim sisteminin bileşen ve değişkenlerini belirler.
b) İklim sistemine ait değişkenler arasındaki ilişkileri belirler.

COĞ.9.3.3. Türkiye ve dünyadaki farklı iklim türlerine sahip yerlerin iklim verilerini kullanarak tablo, grafik, şekil ve/veya diyagram hazırlayabilme
a) Türkiye ve dünyadaki farklı iklim türlerine sahip yerlerin iklim verilerini kullanarak oluşturacağı tablo, grafik, şekil ve/veya diyagramın amacını belirler.
b) Türkiye ve dünyadaki farklı iklim türlerine sahip yerlerin iklim verilerini kullanarak oluşturacağı tablo, grafik, şekil ve/veya diyagramın türü için gerekli olan araç gereci belirler.
c) Türkiye ve dünyadaki farklı iklim türlerine sahip yerlerin iklim verilerini toplar.
ç) Türkiye ve dünyadaki farklı iklim türlerine sahip yerlerin iklim verilerini sınıflandırır.
d) Türkiye ve dünyadaki farklı iklim türlerine sahip yerlerin iklim verilerini tablo, grafik, şekil ve/veya diyagram şeklinde görselleştirir.
e) Türkiye ve dünyadaki farklı iklim türlerine sahip yerlerin iklim verilerini kullanarak görselleştirdiği tablo, grafik, şekil ve/veya diyagramı amacına uygun kullanır.

COĞ.9.3.4. İklim sistemi ve sürecinde meydana gelen değişiklikleri algılayabilme
a) İklim sistemi ve sürecinde meydana gelen değişiklikleri coğrafi temsiller aracılığıyla karşılaştırır.
b) İklim sistemi ve sürecinde meydana gelen değişiklikleri sıralar.
c) Küresel iklim değişikliğinin neden ve sonuçlarını yorumlar.
ç) Küresel iklim değişikliğini sentezler.
d) İklim sistemi ve sürecinde meydana gelebilecek değişime yönelik kanıta dayalı öngörüde bulunur.

Hava Olayları ve Günlük Hayata Etkileri
İklim Sisteminin Bileşen ve Değişkenleri
İklim Türleri
İklim Sisteminde Yaşanan Değişiklikler

aşırı hava olayları, atmosfer, basınç, biyoçeşitlilik, biyosfer, denizellik, dönme ve dolanma hareketi, ekosistem, eksen eğikliği, geoit, güneşlenme süresi, halk takvimi, hidrosfer, iklim, iklim sistemi, karasallık, kentsel ısı adası, kriyosfer, küresel iklim değişikliği, litosfer, mevsim, nem, okyanus akıntısı, rüzgâr, sıcaklık, topoğrafik faktörler, yağış

Öğrenme çıktıları; çalışma yaprağı, açık uçlu sorular, kontrol listesi, öğrenme günlüğü, performans görevi, analitik dereceli puanlama anahtarı, öz değerlendirme formu ve grup değerlendirme formu kullanılarak değerlendirilebilir.
Performans görevi olarak öğrencilerden farklı iklim türlerine sahip yerlerdeki küresel iklim değişikliğinin yansımalarına ilişkin bilgi görseli hazırlamaları istenebilir. Performans görevi; amaç belirleme, bilgi toplama, bilgileri düzenlenme ve görselleştirme, sunum yapma ölçütlerine göre değerlendirilebilir.

Öğrencilerin hava olayları ile iklimi ayırt edebildiği, hava durumu ve iklimi etkileyen faktörler hakkında bilgi sahibi olduğu, insan ve mekân etkileşiminde iklimin öneminin bilincinde olduğu kabul edilmektedir.

Hava durumu ile iklim arasındaki farklılıkların açıklanması istenebilir. Hava durumu ve iklimi çağrıştıran ifadeler oluşturulması istenebilir. Yaşanılan yerin iklimine ait özelliklerin listelenmesi istenebilir.

Öğrencilerin hava durumu haberlerinden yola çıkarak hava olaylarının günlük hayata etkisine yönelik görüşleri alınabilir. Hava olaylarının günlük ve yıllık değişimlerinin etkilerine günlük hayattan örnekler vermeleri istenebilir.

COĞ.9.3.1.
Öğrencilerin sıcaklık, rüzgâr, hava basıncı, nem ve yağış kavramları üzerine düşün-eşleş-paylaş tekniğinden yararlanarak düşünmeleri sağlanabilir. Bu teknik kapsamında öğrencilerden söz konusu kavramlara ilişkin önce bireysel düşünmeleri, sonra bu düşüncelerini arkadaşlarıyla paylaşarak ortak tanımlar oluşturmaları istenebilir. Oluşturulan tanımlardan yola çıkılarak ilgili kavramlara ilişkin bilgi paylaşımında bulunulur. Devamında hava olaylarıyla ilgili meteorolojik verileri yansıtan coğrafi temsiller ve uzaktan algılama görüntüleri (uydu ve radar) incelenir (FBAB4, OB2). Ayrıca imkânlar doğrultusunda öğrencilerin sıcaklık, basınç, rüzgâr ve/veya nemle ilgili ölçüm veya deney yapması sağlanır (FBAB3, FBAB8). Elde edilen bilgilerden yararlanılarak hava olayları günlük hayatla ilişkilendirilir. Öğrencilerden hava olaylarının günlük hayata etkilerine ilişkin yakın çevrelerinden başlayarak çıkarım yapması beklenir. Böylece hava olaylarının günlük hayata olumlu ve olumsuz etkilerine ilişkin yargıda bulunmaları sağlanır. Ayrıca öğrencilerden Türkiye’deki aşırı hava olaylarına (sıcak hava dalgası, soğuk hava dalgası, fırtına, yıldırım düşmesi, dolu, kuraklık, aşırı yağış vb.) yönelik haber içeriklerini incelemeleri ve bu olayların oluşturduğu tehlikelere karşı alınabilecek önlemleri küçük gruplar içinde tartışmaları istenebilir (E3.5, SDB2.1, SDB2.2). Sonrasında hava olaylarıyla ilişkili halk takvimi kavramı açıklanır ve buna yönelik araştırma yapılır. Araştırma sürecinde ihtiyaç duyulan bilgilerle ilgili kaynaklar taranabilir, görüşme tekniğinden yararlanılarak o çevrede yaşayan kişilerle görüşmeler yapılabilir (D3.4). Araştırma süreci sonunda elde edilen benzer ve farklı bilgilerin listelenmesi amacıyla karşılaştırma tablosu (T diyagramı) oluşturulabilir (OB5). Öğrenmeler, çalışma yaprağıyla değerlendirilebilir.

COĞ.9.3.2.
İklim sisteminin bileşenleri (atmosfer, hidrosfer, litosfer, biyosfer ve kriyosfer) coğrafi temsiller incelenerek belirlenir. Bu süreçte soru-cevap tekniği kullanılabilir. İklim sisteminin bileşenlerinden olan atmosferin iklim sistemiyle olan ilişkisi, örnek görseller üzerinden tespit edilir (OB4). Etkileri günlük hayatta hissedilen iklim sistemine ait değişkenlerin (sıcaklık, basınç ve rüzgâr, nem ve yağış) dünya ve Türkiye’deki dağılışı, coğrafi temsiller incelenerek sistematik bir şekilde belirlenir. Bu dağılış üzerinde etkili olan faktörler (enlem, eksen eğikliği, dönme ve dolanma hareketleri, büyük su kütlelerine uzaklık, okyanus akıntıları ve atmosfer dolaşımı, topoğrafya vb.) ve iklim sistemine ait değişkenler arasındaki ilişki belirlenir. Bu ilişkinin belirlenmesinde iklim modellemeleri, simülasyonlar gibi dijital uygulamalardan yararlanılabilir. Örneğin Dünya’nın şekli ve hareketlerinin (geoit şekil, eksen eğikliği, dönme ve dolanma hareketleri vb.) sonuçları bu uygulamalarla yorumlanabilir. Bu süreçte küresel basınç modeli, genel atmosfer dolaşımında rüzgârlar (sürekli ve devirli rüzgârlar, Türkiye’deki yerel rüzgârlar) ile bunların etkileri metin ve coğrafi temsiller üzerinden incelenir. Yağış oluşum türlerine (yamaç, cephe, yükselim) ilişkin paylaşım yapılarak öğrencilerden bilgi görseli hazırlamaları istenebilir (SDB2.1, SDB2.2, E3.7, OB2, OB4, OB7). Çözümlemelerden elde edilen bilgilerden yararlanılarak doğayla uyumlu yaşamak için neler yapılması gerektiğine ilişkin tartışma yapılabilir (D5.2, D14.3). Ayrıca kentsel ısı adasının etkilerinin azaltılmasına yönelik öğrencilerin görüşleri alınarak ortaya çıkan çözüm önerilerinin birey ve toplum yararına kullanılması sağlanabilir. Öğrencilerden başlangıçta belirlenen öğrenme çıktılarına ulaşma düzeyleriyle ilgili öz değerlendirme yapmaları istenebilir (SDB1.1, SDB1.2, SDB2.1, SDB2.3). Öğrenmeler, açık uçlu sorularla değerlendirilebilir.

COĞ.9.3.3.
Türkiye ve dünyada görülen iklim türlerinin incelenebilmesi amacıyla oluşturulacak tablo, grafik, şekil ve/veya diyagramlar belirlenir (E3.4). Öğrencilere coğrafi temsillerin oluşturulması sürecinde hedef belirleme ve süreci yönetmede izlenecek işlem basamaklarına ilişkin kontrol listesi verilebilir (D3.3). Farklı iklimlere ait sıcaklık ve yağış verilerinin karşılaştırılabilmesi için gerekli coğrafi temsiller (iklim haritaları, tablo, grafik vb.) tespit edilir. Bu kapsamda Türkiye ve dünyanın farklı iklim özelliklerine sahip yerlerinden iklim verileri toplanır. Toplanan iklim verileri, kullanım amacı ve gerçekleştirilecek çıkarımlar doğrultusunda tasnif edilerek kullanıma hazır hâle getirilir (MAB4). Düzenlenen iklim verilerinden hareketle söz konusu bölgelere ait sıcaklık ve yağış grafikleri hazırlanarak görselleştirilir (OB7). Oluşturulan görseller kullanılarak Türkiye ve dünyanın farklı yerlerinde görülen iklim türleri incelenir. Bu doğrultuda dijital küreden de yararlanılarak çıkarımlarda bulunulur (SBAB10.3). Çalışmaya ait kontrol listeleri incelenir ve incelemenin sonuçlarına ilişkin öğrencilere geri bildirim verilebilir (SDB1.2).

COĞ.9.3.4.
İklim sisteminde yaşanan değişimler coğrafi temsiller aracılığıyla karşılaştırılır. Küresel ölçekte bu değişimlere ilişkin örnekler verilir. Geçmişten günümüze iklim sisteminde görülen değişimler, bilimsel kanıtlar çerçevesinde neden ve sonuçlarıyla yorumlanır (SBAB1,SBAB2). Bu süreçte iklimin ekosistem ve biyoçeşitlilik açısından önemine yer verilir. İklim sisteminde yaşanan değişimlerin ele alındığı örnekler üzerinden sentezleme yapılır (KB3.3, OB8). Küresel iklim değişikliğinin ilerleyen süreçte ortaya çıkarabileceği sonuçlarla ilgili verilere dayalı öngörüde bulunulur. Öğrencilerin, öngörülerini yansıtabilmeleri için öykü oluşturma çalışmasından yararlanılabilir. Öyküler, dijital ortamda oluşturulabilir. Küresel iklim değişikliği nedeniyle gelecekte meydana gelebilecek değişimlerin beşerî faaliyetlere etkileri ve bu konuda alınabilecek önlemler yorumlanır (D5.2, D5.3, E3.11). Yorumlar sonucunda yapılan çıkarımların öğrenciler tarafından düzenlenecek seminer, sergi vb. çalışmalar çerçevesinde sunulmasına yönelik etkinlikler düzenlenebilir (SDB2.3,SDB3.3). Öğrencilerden çalışmalarını öğrenme günlüğüyle değerlendirmeleri istenebilir.

Bu ünitede performans görevi olarak farklı iklim türlerine sahip yerlerdeki küresel iklim değişikliğinin yansımalarına ilişkin bilgi görseli hazırlanması istenebilir. Performans görevi, analitik dereceli puanlama anahtarı ve öz değerlendirme formuyla değerlendirilebilir (SDB1.2).

Öğrencilere iklim modelleri, *kent iklimi, iklim değişikliği senaryoları, Türkiye’nin iklim projeksiyonları ve Türkiye Cumhuriyeti İklim Değişikliği Eylem Planı konularında araştırma görevleri verilebilir. İklim modelleri konusunda derinleşmek isteyen öğrencilere Türkiye ve dünyadan örnek modellemeler ve bu modellemelerle ilgili bilgi görseli oluşturma çalışması, iklim değişikliği senaryoları konusunda derinleşmek isteyen öğrencilere ise drama hazırlama görevi verilebilir. Bu çalışmanın senaryo yazımı, rollerin dağıtımı ve prova yapma aşamalarında öğrenciler arasında iş bölümü yapılabilir. Çalışma tamamlandığında dramanın tüm sınıfa sunulması ve senaryolar üzerine tartışılması sağlanabilir. Kent iklimi, Türkiye’nin iklim projeksiyonları ve Türkiye Cumhuriyeti İklim Değişikliği Eylem Planı konularında derinleşmek isteyen öğrencilere sunumu okul genelinde yüz yüze veya çevrim içi olacak şekilde panel hazırlama görevi verilebilir. Öğrencilerin panele davet edilecek alanında uzman kişilerle görüşmeleri, öğretmen rehberliğinde gerçekleştirilebilir.

İklim sisteminin bileşenlerine yönelik hazırlanan kavram haritalarının incelenmesi, Türkiye ve dünyanın farklı yerlerinde görülen iklim türlerine ilişkin görsellerin incelenmesi veya belgeseller izletilmesi sağlanabilir. Performans görevi; küresel iklim değişikliğinin Türkiye ve dünyadaki yansımalarını gösteren tablo, grafik, şekil, diyagram gibi ürünlerin değerlendirilmesi şeklinde düzenlenebilir.

Programa yönelik görüş ve önerileriniz için karekodu akıllı cihazınıza okutunuz.