Fen Bilimleri Alan Becerileri (FBAB)

Fen bilimleri eğitimi, bireylerin karşılaştığı problemleri fark edebilmesi, kararlar vermesi ve hayata yönelik faaliyetlerini bu kararlar bağlamında düzenlemesine yönelik deneyim kazanmalarını destekler. Söz konusu deneyimleri kazandırmak için fen öğretimi sürecinde öğrenciler günlük hayattaki olayları ve olguları fen kavramlarıyla anlamlandırırken bilimsel becerileri uygun ve etkili bir şekilde kullanmak durumundadır. Öğrencilerden bilimsel araştırma süreçlerini yürütebilme ve değerlendirebilme, elde edilen kanıtları analiz edebilme, yorumlayabilme ve sonuçları farklı gösterim biçimleri ile temsil edebilme becerisine sahip olmaları beklenmektedir. Bu kapsamda Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nde 13 farklı fen bilimleri alan becerisi tanımlanmıştır. Fen bilimleri alan becerileri; bilimsel gözlem, sınıflandırma, bilimsel gözleme dayalı tahmin, bilimsel veriye dayalı tahmin, operasyonel tanımlama, hipotez oluşturma, deney yapma, bilimsel çıkarım yapma, bilimsel model oluşturma, tümevarıma dayalı akıl yürütme, tümdengelime dayalı akıl yürütme, kanıt kullanma ve bilimsel sorgulama becerilerinden oluşmaktadır. Fen bilimleri alan becerilerinin tamamı birbiriyle ilişkili olup bazı beceriler ise birden fazla beceriyi kapsayacak biçimde yapılandırılmıştır. Bu bütünleşik yapıda olan alan becerileri süreç bileşenleriyle birlikte kullanılmayı gerektirmektedir.

Fen Bilimleri Alan Becerileri (FBAB)

  • Bilgiye ulaşmada veya bilgiyi yapılandırmada tüm duyularla doğrudan ya da dolaylı olarak, nesne, olgu, olay ve süreçlerle ilgili veriler toplamayı ifade eder.
    • Süreç bileşenleri
      FBAB1.SB1. Nitelikleri tanımlamak
      FBAB1.SB2. Veri toplamak ve kaydetmek
      FBAB1.SB3. Verileri açıklamak
  • Bir nesne, canlı, olay ve olguya ait niteliklerin belirlenmesi, benzerliklerinin, farklılıklarının ve aralarındaki (örüntüsel) ilişkilerin belirlenmesi ve bunlara göre gruplandırılması ya da ayrıştırılmasını ifade eder.
    • Süreç bileşenleri
      FBAB2.SB1. Nitelikleri tanımlamak ve/veya değişkenleri belirlemek
      FBAB2.SB2. Niteliklerine göre ayrıştırmak
      FBAB2.SB3. Gruplandırmak
      FBAB2.SB4. Etiketlemek
  • Mevcut durum/olay ile ilgili ön gözlemlerden veya deneyimlerden yola çıkarak çıkarım yapmayı ve buna ilişkin yargıda bulunmayı ifade eder.
    • Süreç bileşenleri
      FBAB3.SB1. Ön bilgi ve deneyimle önerme oluşturmak
      FBAB3.SB2. Gözleme dayalı olan ve olmayan önermeleri karşılaştırmak
      FBAB3.SB3. Tahminlerini temellendirmek için gözlem verilerinden sonuç çıkarmak
      FBAB3.SB4. Gözlemlenmemiş duruma ilişkin tahminde bulunmak
      FBAB3.SB5. Tahminlerin geçerliğini sorgulamak
  • Mevcut durum/olaya ilişkin eldeki veriler üzerinden hesaplamalar yapılarak yargıda bulunmayı ifade eder.
    • Süreç bileşenleri
      FBAB4.SB1. Verilere ve/veya ön bilgilere dayalı önerme oluşturmak
      FBAB4.SB2. Veriye dayalı olan ve olmayan önermeleri karşılaştırmak
      FBAB4.SB3. Hesaplama ve tahmin yapmak
      FBAB4.SB4. Tahminlerin geçerliğini sorgulamak
  • Örneklerin ilişkilendirilerek veya bir şeyin nasıl çalıştığına dair düşüncelerin paylaşılarak bir kavramın anlaşılmasının gösterilmesini ifade eder.
    • Süreç bileşenleri
      FBAB5.SB1. Nitelikleri tanımlamak
      FBAB5.SB2. Ölçüm yapmak
      FBAB5.SB3. Amaca uygun tanım yapmak
  • Belirlenen bir problemi çözmek amacıyla değişkenler arasındaki ilişkileri açıklamaya çalışan bilimsel, basit ve sınanabilir özelliğe sahip önermeleri ifade eder.
    • Süreç bileşenleri
      FBAB6.SB1. Problemi tanımlamak
      FBAB6.SB2. Neden-sonuç ilişkilerini belirlemek
      FBAB6.SB3. Değişkenleri belirlemek
      FBAB6.SB4. Değişkenleri kontrol etmek
      FBAB6.SB5. Önerme sunmak
  • Salt gözlemin ötesine geçerek ölçme verileri ve onların analizlerini kullanarak bir sonuca ulaşma sürecini ifade eder.
    • Süreç bileşenleri
      FBAB7.SB1. Deney tasarlamak
      FBAB7.SB2. Ölçme ve veri analizi yapmak
  • Gözlem verilerine dayanan destekleyici kanıtlara ve geçmiş deneyimlere dayalı bir sonuca ulaşma ve bir yargıda bulunmayı ifade eder.
    • Süreç bileşenleri
      FBAB8.SB1. Nitelikleri tanımlamak
      FBAB8.SB2. Veri toplamak ve kaydetmek
      FBAB8.SB3. Verileri yorumlamak ve değerlendirmek
  • Bilişsel ve zihinsel aşamalar içeren bilimsel işlemler bütününü ifade eder.
    • Süreç bileşenleri
      FBAB9.SB1. Açıklamalar için model önermek
      FBAB9.SB2. Yeni kanıtlarla modeli yenilemek
  • Deneyimlere dayalı gözlemlerden veya deneysel olarak çıkarılmış önermelerden genellemelere ulaşmak yani deneyimlerden genelleme yoluyla bilgi üretme yöntemini ifade eder.
    • Süreç bileşenleri
      FBAB10.SB1. Örüntü bulmak
      FBAB10.SB2. Genelleme yapmak
  • Mantıksal çıkarım adımları izlenerek genel önermelerden yola çıkılarak özel önermelerin elde edilme sürecini ifade eder.
    • Süreç bileşenleri
      FBAB11.SB1. Kuramsal temele dayalı hipotez kurmak ve test etmek
      FBAB11.SB2. Geçerli hipotezleri yeni durumları açıklamak için kullanmak
  • Bilimsel sorgulama, argümantasyon ve problem çözme süreçlerinin temel becerisini ifade eder.
    • Süreç bileşenleri
      FBAB12.SB1. Veri toplamak ve kaydetmek
      FBAB12.SB2. Veri setleri oluşturmak
      FBAB12.SB3. Veriye dayalı açıklama yapmak
  • Bilim insanlarının gözlemlenebilir bilimsel nitelikteki bir konuyu, sorunu veya olayı anlamak ve kanıtlara dayalı olarak açıklamak için kullandıkları sistematik araştırma yöntemleri ve stratejilerinin bütününü ifade eder.
    • Süreç bileşenleri
      FBAB13.SB1. Soru veya problemi tanımlamak
      FBAB13.SB2. Sorusunu/problemini cevaplamak/çözüm bulmak için bir model geliştirmek
      FBAB13.SB3. Araştırmayı planlamak ve gerçekleştirmek
      FBAB13.SB4. Verileri analiz etmek ve yorumlamak
      FBAB13.SB5. Kanıta dayalı açıklama yapmak ve çözüm üretmek
      FBAB13.SB6. Bilgiyi değerlendirmek ve paylaşmak